Sơn chứa chì là một trong những nguồn phơi nhiễm chì chính trên toàn cầu và đã được chứng minh là gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe, sự phát triển và tiềm năng của trẻ. Tại Việt Nam, theo ước tính của UNICEF (2020), có khoảng 3,24 triệu trẻ em đang bị nhiễm độc chì từ sơn và các nguồn khác, gây ra triệu chứng thiếu máu, chậm phát triển, bệnh thận hoặc các bệnh lâu dài về huyết áp, tim mạch.
Trẻ bị nhiễm độc chì nghiêm trọng có thể bị tổn thương não bộ vĩnh viễn, làm giảm khả năng học tập một cách đáng kể. Điều này cũng ảnh hưởng tới khả năng kiếm tiền và nâng cao thu nhập của người dân. Không những thế, chì cũng là một chất gây độc hại cho môi trường được ghi nhận rõ ràng, gây ra mối đe dọa lớn đối với sự đa dạng sinh học cũng như các hệ sinh thái dưới nước và trên cạn (WHO, 2020)
Năm 2024, Trung tâm nghiên cứu về Giới, Gia đình và Môi trường trong Phát triển (CGFED) và LEEP** đã thực hiện một nghiên cứu đánh giá hàm lượng chì trong các sản phẩm sơn được bày bán tại thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu thực hiện trên 59 mẫu sơn phổ biến của 20 thương hiệu. Mỗi nhãn hiệu sơn sẽ chọn ba mẫu đỏ, vàng, trắng để phân tích. Tất cả các mẫu sơn này đều được sản xuất tại Việt Nam.
Quy chuẩn kĩ thuật quốc gia về giới hạn hàm lượng chì trong sơn QCVN 08:2020/BCT của Việt Nam hiện đang quy định mức giới hạn bắt buộc hàm lượng chì trong sơn là 600 ppm cho đến tháng 07/2027. Sau 07/2027, giới hạn hàm lượng chì trong sơn sẽ hạ xuống còn 90 ppm theo mức khuyến nghị quốc tế. Kết quả nghiên cứu cho thấy hiện nay các loại sơn dùng trong gia đình chứa hàm lượng chì nguy hại (trên 600 ppm) vẫn được sản xuất và bày bán tại Việt Nam. Cụ thể:
- Gần 50% mẫu sơn được kiểm tra có hàm lượng chì cao: Trong số 59 mẫu sơn được phân tích, 27 mẫu (46%) vượt quá mức giới hạn 600 ppm theo quy định hiện hành tại Việt Nam. Có 29 mẫu sơn (49%) vượt quá mức 90 ppm – mức giới hạn theo khuyến nghị quốc tế.
- Sơn màu vàng có tỉ lệ vượt giới hạn hàm lượng chì cao nhất: Trong 27 mẫu sơn có hàm lượng chì vượt quá mức 600 ppm, có 15 mẫu màu vàng, 7 mẫu màu đỏ và 5 mẫu màu trắng.
- Phần lớn các thương hiệu được kiểm tra đều có sản phẩm chứa hàm lượng chì cao: Trong tổng số 20 thương hiệu được phân tích, 16 thương hiệu có ít nhất 1 mẫu sơn vượt quá mức 600 ppm. Chỉ có 4 thương hiệu không có mẫu nào vượt quá mức 600 ppm.
- Nhiều mẫu sơn có hàm lượng chì cực kỳ cao: 13 mẫu sơn (chiếm hơn 20% tổng số mẫu
sơn được phân tích) có hàm lượng chì cao hơn 55 lần so với mức giới hạn cho phép.
Dựa trên các kết quả này, nghiên cứu cũng đã đưa ra những khuyến nghị với Cục công thương và Tổng cục quản lý thị trường, cũng như khuyến nghị đối với các công ty sơn, và người dân để cùng chung tay loại bỏ chì trong sơn, đảm bảo các cơ chế giám sát và ngăn chăn việc sản xuất sơn chừa chì vượt ngưỡng cho phép cũng như thúc đẩy các doanh nghiệp cải tiến thành phần sản xuất sơn và minh bạch trong việc công khai hàm lượng chì trong sơn.
**Dự án loại bỏ Phơi nhiễm chì (LEEP) là một tổ chức phi chính phủ quốc tế hoạt động nhằm giảm thiểu tình trạng nhiễm độc chì ở trẻ em, thông qua việc loại bỏ sơn có chứa chì. LEEP đang triển khai các chương trình tại 30 quốc gia ở châu Á, châu Phi và Nam Mỹ. LEEP hợp tác với các chính phủ để xây dựng và thực thi quy định về sơn không chì, đồng thời hỗ trợ các nhà sản xuất sơn chuyển đổi sang quy trình sản xuất sơn không chì. LEEP là thành viên của Liên minh toàn cầu vì mục tiêu loại bỏ Sơn chì – một sáng kiến chung giữa tổ chức WHO và UNEP, cũng như là thành viên của Đối tác vì tương lai không chì, được khởi xướng bởi UNICEF và USAID tại kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng 9 năm 2024.
