THÔNG CÁO BÁO CHÍ
22/8/2025
Gửi tới: Các cơ quan truyền thông tin tức, kinh doanh, công nghệ
Liên hệ: Chị Phạm Thị Lương, CGFED, luongpham@cgfed.org.vn
Thực trạng khó khăn của các nữ công nhân trong ngành công nghiệp điện tử khi mức lương tối thiểu chưa đáp ứng nhu cầu sống tối thiểu.
Những phát hiện từ báo cáo nghiên cứu mới nhất cho thấy cho thấy người lao động trong ngành công nghiệp điện tử đang phải đối diện với nhiều thách thức trong việc duy trì cuộc sống gia đình.
Ngành công nghiệp điện tử là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia với sự quan tâm của cấp chính trị cao nhất của Việt Nam Trong nỗ lực mở rộng ngành công nghiệp điện tử, Việt Nam đang xúc tiến để trở thành trung tâm sản xuất bán dẫn. Lao động nữ đóng vai trò chủ lực trong ngành công nghiệp quan trọng này với phần lớn lao động trong chuỗi sản xuất phụ nữ.
Những phát hiện trong báo cáo nghiên cứu mới nhất về đời sống của của nữ công nhân trong ngành công nghiệp điện tử cho thấy tầm quan trọng của ngành điện tử đối với nền kinh tế Việt Nam là không thể phủ nhận, đặc biệt là do vai trò quan trọng của các công ty có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Tuy nhiên, trong khi các nước phát triển vẫn duy trì vị thế thống lĩnh trong các phân khúc nghiên cứu, thiết kế, phân phối và bán hàng giá trị cao, thì sự tham gia ngày càng tăng của Việt Nam vào ngành công nghiệp điện tử toàn cầu chủ yếu tập trung ở giai đoạn sản xuất, vốn có giá trị gia tăng thấp . Tình trạng này khiến lao động nữ làm việc trong các công đoạn lắp ráp, được trả lương thấp, gặp khó khăn trong việc đáp ứng mức sống cơ bản nếu không làm thêm giờ. Sự phân chia không công bằng này trong chuỗi cung ứng toàn cầu của ngành điện tử khiến những người lao động này dễ bị vi phạm quyền lao động, bị đối xử bất công, bạo lực gia đình và lệ thuộc tài chính. Những lao động nữ tại nhà máy sản xuất điện thoại di động trong một khảo sát vào năm 2017 cũng cho biết về những triệu chứng ngất xỉu, chóng mặt, do làm thêm giờ trong nhiều ngày và liên tục đổi ca giữa ngày và đêm.
Theo điều 91, Luật Lao động (2019), lương tối thiểu là “mức lương thấp nhất được trả cho người lao động làm công việc giản đơn nhất trong điều kiện lao động bình thường nhằm đảm bảo mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế – xã hội”. Trong khi đó, lương đủ sống là “mức lương cần thiết để người lao động và gia đình của họ có thể duy trì mức sống thoả đáng, cân nhắc đến bối cảnh của quốc gia và được tính toán cho công việc với thời lượng lao động bình thường” (ILO, 2024). Việc mức lương tối thiểu không đáp ứng và duy trì mức sống thoả đáng đã dẫn đến nhiều hệ luỵ với các lao động nói chung và lao động nữ nói riêng.
“Đời sống sinh hoạt, giá cả các mặt hàng thiết yếu tăng hàng năm. Thu nhập của người lao động (theo lương tối thiểu) không đủ chi trả cho chi phí sinh hoạt.” – dẫn lời một nữ công nhân trong nghiên cứu.
Những phát hiện chính:
Mức lương tối thiểu thấp: Mức lương tối thiểu được quy định dựa trên giả định rằng người lao động làm việc trong điều kiện tiêu chuẩn về thời gian và môi trường lao động. Mặc dù định nghĩa về mức lương tối thiểu theo Bộ luật Lao động năm 2019 đang dần phù hợp với khái niệm mức lương đủ sống do Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đề xuất, nhưng mức lương tối thiểu được quy định vẫn chưa phản ánh đầy đủ hoặc chưa đáp ứng được mức thu nhập cần thiết để người lao động duy trì mức sống cơ bản. Một số doanh nghiệp còn có thể tăng khối lượng công việc mà không tăng lương. Người lao động có thể bị yêu cầu làm việc nhiều hơn hoặc trong điều kiện khó khăn hơn mà không nhận được sự điều chỉnh tương xứng về lương.
Tăng ca trở thành nhu cầu tất yếu và đóng góp quan trọng vào thu nhập của lao động nữ: Mức lương tối thiểu nên đóng vai trò là nguồn thu nhập chính trang trải các chi phí sinh hoạt thiết yếu. Tuy nhiên, dữ liệu được trình bày trong báo cáo cho thấy những thách thức tài chính mà người lao động phải đối mặt và nhấn mạnh khoảng cách đáng kể giữa mức thu nhập hiện tại và yêu cầu tối thiểu để có được mức sống khá. Do đó, mức lương tối thiểu thấp buộc lao động nữ phải làm thêm giờ để có đủ thu nhập trang trải các chi phí cơ bản. Hơn nữa, mức lương tối thiểu thấp không tạo đủ cơ hội tiết kiệm, khiến họ dễ bị tổn thương trước những rủi ro tiềm ẩn và những cú sốc trong vòng đời. Yêu cầu làm thêm giờ làm tăng thêm gánh nặng chăm sóc hiện tại của phụ nữ, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần của họ. Tình trạng này khiến người lao động có ít thời gian nghỉ ngơi, hạn chế niềm vui sống và làm suy yếu khả năng nhận được sự chia sẻ công bằng trong chuỗi cung ứng.
Mức lương tối thiểu thấp khiến người lao động dễ bị tổn thương hơn và có nguy cơ bị vi phạm quyền lao động: Việc không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải làm thêm giờ để trang trải chi phí sinh hoạt cơ bản làm tăng nguy cơ bị vi phạm quyền lao động của người lao động. Nghiên cứu cũng nêu lên những lo ngại về tính minh bạch của tiền lương, nhấn mạnh các vấn đề như phân bổ sai lương làm thêm giờ và trả lương không đầy đủ. Ngoài ra, nghiên cứu còn cung cấp bằng chứng về các hành vi không công bằng trong việc đặt hạn ngạch sản xuất vượt quá năng lực của người lao động và giao thêm nhiều nhiệm vụ. Người lao động phải đối mặt với các mục tiêu không thể đạt được và các hình phạt nếu không đáp ứng được những yêu cầu này. Mặc dù công ty có quy trình đánh giá lại hạn ngạch sản xuất, nhưng các thủ tục hành chính quan liêu và cơ cấu phân cấp thường cản trở người lao động bày tỏ mối quan ngại của mình một cách hiệu quả.
Nhận thức bất bình đẳng về vai trò của phụ nữ trong gia đình: Nghiên cứu cho thấy tiền lương của nhóm đối tượng nghiên cứu chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng thu nhập hộ gia đình và thường thấp hơn tiền lương của chồng. Sự chênh lệch tài chính này có thể khiến phụ nữ rơi vào tình trạng phụ thuộc, dễ bị bạo lực gia đình hơn. Những quan điểm này nhấn mạnh quan niệm phổ biến rằng công việc chăm sóc không lương, vốn chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm, không được công nhận là một đóng góp có giá trị cho gia đình.
Từ nghiên cứu có thể thấy mức lương tối thiểu hiện hành chưa được tính đúng và không đủ đáp ứng nhu cầu sống tối thiểu, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng dẫn đến người lao động đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn trong việc duy trì cuộc sống gia đình. Để đáp ứng các nhu cầu cơ bản, nhiều công nhân buộc phải tăng ca thường xuyên để kiếm thêm thu nhập. Điều này không chỉ gây áp lực lớn về thể chất và tinh thần cho người lao động mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của họ và gia đình.
“Việc tăng mức lương tối thiểu dẫn tới sẽ tăng mức lương cơ bản trong doanh nghiệp sẽ khiến cho việc tuyển dụng lao động dễ dàng hơn, giữ chân được người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp, cổ vũ tinh thần lao động hăng say cống hiến cho công ty đồng thời sẽ khiến người lao động yêu quý công ty hơn.” Ý kiến của một nữ công nhân tham gia nghiên cứu.
“Việc điều chỉnh mức lương tối thiểu hiện nay là hết sức cần thiết và nên theo hướng tiếp cận khái niệm lương đủ sống của ILO. Điều này sẽ giúp đảm bảo rằng mức lương tối thiểu được thiết lập dựa trên các tiêu chuẩn thực tế và phản ánh đúng nhu cầu sống cơ bản của người lao động.” Theo lời bà Phạm Thị Minh Hằng, CGFED.
###
Thành lập năm 1993, Trung tâm nghiên cứu Giới, Gia đình và Môi trường trong Phát triển (CGFED) đã thực hiện những nghiên cứu khoa học xã hội và những hoạt động can thiệp nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển cho phụ nữ. Là một trong những tổ chức phi chính phủ đầu tiên ở Việt Nam, CGFED tự hào với những hoạt động góp phần thiết lập nền tảng và thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng các tổ chức xã hội Việt Nam.
